شیوه ساختنبادگیر
معماران محلی برای ساختنبادگیر از پشت بام خانه و از جایی که مشرف به اتاق کوچکی است که برای بادگیر اختصاصداده اند با خشت یا آجر، تنوره بادگیر را با مقطع مستطیل می چینند تا به ارتفاعمعینی برسد.سپس بالای این تنوره ها چهاردیواره را در دو چوب به شکل ضربدری«×» می گذارند. به گونه ای که دو سمت هر چوب دردو زاویه ی مقطع قرار بگیرد و سپس دیوار های سمت شرق و غرب و جنوب بادگیر را دو تاپنج و دو دهم متر بالا می آورند.سپس درقسمت شمال که رو به باد «اصفهانی» است با نیم خشت یا آجر نیمه به عرض شش سانتیمتر،روی تنور را تا ا رتفاع معینی می چینند. ارتفاع این تیغه ها 40 سانتیمتر بلندتر ازسایر دیوارها است این تیغه ها را «پایه» می نامند که نوعی باد شکن محسوب می شوند واز لحاظ معماری هم فوایدی دارد.به عنوانمثال به نمای بادگیر جلوۀ خاصی می بخشد و موجب استحکام ساختمان بادگیر می شود، زیرااردکان و میبد و اطراف آنها گاهی اوقات گرد بادگیر را در سمت جنوب و مشرق به کوچهمی سازند طبیعی است در صورت نبودن وجود پایه، به ویژه در گذشته دور که تا حدی ناامنی در منطقه وجود داشت سارقین از راه منفذ بادگیر به داخل منازل راه پیدا میکردند.عرض بین دو تیغه را در اصطلاح"چشمه"می نامند. بین 40 تا 60 سانتیمتر است. تعداد چشمه ای هر بادگیر بستگی بهعرض اتاق دارد. به طوری که برای اتاق عرض بین سه و پنج وهفت متر به ترتیب پنج و هفتو یازده چشمه می گذارند. در این منطقه تعداد چشمه ها جف نیست. زیرا برای صاحب آنخوش یمن نیست به گفته خودشان آمد ندارد. عمق هر بادگیر یک تا دو و نیم متر است گاهبرای استحکام بیشتر بادگیر به اندازه هر نیم متر چوبی در میان دیواره های بادگیرکار می گذارند.بام بادگیر را به شکل خرپشته در می آورند تا در کشاندن هوای مطبوع یا در بیرون کردن هوای کرم و آلوده کمککند. بعد روی پشت بام بادگیر را به قطر سه سانتیمتر با نیمچه کاه تخت می کنند سپسدو یا سه رگه آجر در لبه های بام آن کار می گذارند.به طوری که چیدن آجرها به این ترتیب علاوه بر استحکامبادگیر به زیبایی ظاهری آن نیز می افزاید. گاهی اوقات کف پشت بام را کاه گل می کنندسپس یک ردیف آجر روی آن می چینند. فاصله بین آجرها را با گچ و خاک بندکشی. بعضی ازافراد که امکان مالی بیشتری دارند روی دیواره چشمه هایی بادگیر را گچگیری می کنند.تعداد چشمه های هر بادگیر با بزرگی بادگیر ارتباط مستقیمی دارد. از طرفی تعداد چشمههای هر طرف بادگیر با شدت باد همان طرف ودر مجموع باد هوای هر منطقه ارتباطدارد.
در بعضی خانه ها گاهی برای فصلزمستان که احتیاج به بادگیر نیست چشمه های بادگیر را با آجر یا خشت تیغه می کنند،یا چنان چه در قسمت پایین بادگیر درچه هایی کار گذاشته شوندان را می بندند. این کاهر سال اواخر پاییز و در آستانه زمستان شکل می گیرد از آن جایی که در اتاقک زیربادگیر در تابستان اهل خانه استراحت می کنند احتمال دارد پرندگان به ویژه کبوتراندر چشمه های بادگیر آشیانه کنند و فضولات آنها به پایین بریزد. بنابراین برایجلوگیری از این کار چشمه های بادگیر را با توری سیمی یا نرده های چوبی میپوشانند.
انواع بادگیر بر سه نوع بادگیراردکانی، بادگیر کرمانی و بادگیر یزدی است. که بادگیر اردکانی بیشتر در منطقهاردکان دیده می شود و جهت بادگیر رو به باد اصفهانی است. از سمت غرب و شرق و جنوبمنفذ ندارد. بنای این نوع بادگیر به نسبت سایر انواع بادگیر تا حدی ساده و از لحاظاقتصادی هم مقرون به صرفه است.به همینلحاظ ممکن است که برای هر اتاقی یک بادگیر ساخته شود اما بادگیر کرمانی ساده و کوچکاست و به خانه خانواده های متوسط رو به پایین اختصاص دارد. هر بنایی می تواند اینبادگیرها را بسازد. مصالح اصلی آن بیشتر خشت و گل است. از آنجا که این نوع بادگیرهادوطرفه هستنند، بادگیر دوقلو نیز نامیده می شوند. بادگیرهای دو قلو را در مسیربادهای شناخته شده می سازند. کار این نوع بادگیرها تا حدودی نسبت به بادگیر هایاردکانی دقیقتر ایده آل تر است زیرا فشار باد به یک جهت موجب تخلیه سریع هوای گرم وآلوده طرف دیگر می شود.
بادگیر بیشتر آبانبارها را نیز به شکل بادگیر کرمانی درست می کنند تا از یک سمت آن هوای خوش ومطبوع به آب برسد و از طرف دیگرش هوای گرم به بیرون برود.
بادگیر یزدی از سایر انواع بادگیرها بزرگتر است و چهار طرفهساخته می شود به همین لحاظ این بادگیر را در بعضی جاها بادگیر «چهار طرفه» یا «چهارسو » می نامند البته ساختمان آن از لحاظ معماری از سایر انواع بادگیرها مشکل تر وپیچیده تر است. به همین دلیل می توان آن را نوع برجسته ای از پدیده های هنر معماریبه حساب آورد. ارتفاع آن به طور معمولاٌ زیاد است و میزانارتفاع بادگیر از پشت بامخانه و نوع چشمه های هر سمت بادگیر ارتباط مستقیم با اوضاع جوی منطقه دارد، این نوعبادگیر ویژه ثروتمند و گاهی نیز در خانه های افراد متوسط روستایی و شهری ساخته شدهاست.
چشم انداز آینده:
با ورود معماری مدرن و به ویژهاستفاده از تأسیسات مکانیکی به تدریج نقش اقلیم در ساختمان حاکم رنگ شد اما از نیمهدوم قرن گذشته که اقلیم و حفظ محیط زیست پیوسته مورد توجه قرار گرفت استفاده ازفناوری همگون با محیط طبیعی، بازیافت ضایعات صنعتی و استفاده از انرژی های پاکمانند انرژی خورشید باد و آب اهمیت بسیاری یافتند. در زمینه معماری نیز از این زمانتوجه به محیط زیست و تلاش برای طراحی ساختمان های اقلیمی و معماری همساز با اقلیمآغاز شد.امروزهمی توان از بادگیر به عنوانمکمل سیستم تهویه و برودت ساختمان استفاده کرد. به وسیله ی بادگیر می توان در مواقعای از سال شرایط آسایش را با تهویه طبیعی تأمین کرد و تنها زمانی که بادگیر نتواندپاسخگوی نیاز ساکنان باشد باید از تأسیسات مکانیکی بهره گرفت.
دسته بندی : شهر من تودشک
، یه عذر خواهی
و یه درخواست!
