بررسى پترولوژى و پتروگرافى سنگهاى ماگمایى نئون در منطقه تودشک (جنوب غرب نائین) ایران مرکزى
5)بر اساس بررسیهاى سنگ شناسى و شواهد صحرائى اغلب سنگهاى آتشفشان منطقه شواهد متعددى از آلودگى و اختلاط ماگمایى را نشان میدهند این شواهد عبارتند از:
وجود بافت غربالى (Sievetexture) در پلاژیوکلازها، ساخت اسکلتى در پلاژیوکلارها و هورنبلندها، حاشیه کدر شده در آمفیبولها و بیوتیتها، خورده شدگى و جذب شدگى در اکثر درشت بلورهاى کوارتز، فلدسپات و نیز درشت بلورهاى شفاف کوارترز با حاشیه واکنشى پیروکسن.
6- حضور ریز بالشهاى بازیک در خمیره اسیدى، قطعات اسید در خمیره بازیک وجود دو نوع شیشه بازیک و اسیدى در مجاورت هم
7- بافت جریانى گدازه ها که ناشى از سیالیت و تحرک ماگماى مولد آنها است.
با توجه به مطالعات و بررسیهاى انجام شده در پتروگرافى منطقه مورد مطالعه و روند تغییرات ماگما را چنین بیان میکنیم:
1-7) ماگماى اولیه یک ماگماى گوشته اى بوده و حاوى درشت بلورهاى الیوین، پلاژیوکلار کلسیت، میکروفنوکریستهاى اوژیت تیتان دار بوده است.
2-7) تبلور بخشى موجب جدایش اولیوین و ظهور سنگهاى حد واسط غنى از پیروکسین (پیروکسین آندزى بازالت و پیروکسن آندزیت) شده است.
3-7) همزمان با تبلور بخشى آلودگى ماگمایى موجب خوردگى و جذب شدگى پلاژیوکلازها و پیروکسنها و ظهور آثارى مانند بافت جریانى و منطقه بندى نوسانى و غیره شده است.
4-7) افزایش سیلیس در ماگما موجب تشکیل سنگهاى حد واسط شده است.
5-7) افزایش فشار بخار آب که ظهور آمفیبول نشانه آن است موجب ناپایدارى در حجره ماگمایى بعلت اشباع شدگى از مواد فرار گردیده و فوران شدید پس از آن موجب تشکیل لاهارهاى منطقه گردیده است بطوریکه قطعات آندزیت هاى هور نبلنددار در آن فراوان است.
6-7) تبلور بخشى در ماگماى حد واسط (آندزیتى، آندزى بازالتى) و آلودگى آن با ماگماى اسیدى از منشاء پوسته اى موجب ظهور سنگهاى داسیت آندزیتى و داسیتى منطقه گردیده است که پس از لاهار بصورت گنبد و گدازه ظاهر مى شده اند.
7-7) گرم شدن مداوم و بسیار زیاد ماگماى اسیدى توسط ماگماى بازیک موجب تحرک و سیالیت ماگماى اسیدى شده و رسیدن آن را به سطح زمین تسهیل مى نماید و گدازه هاى داسیتى جریانى جوان منطقه را تشکیل داده است.
نتایج حاصل از بررسیهاى ژئوشیمیایى
بر طبق نمودارهاى (Kuno 1986، سنگهاى بازیک منطقه عمدتاً در محدوده آلکالن و کالکوالکالن .
بر طبق نمودارهاىMiddlemost 1990سنگهاى بازیک منطقه عمدتاً در محدوده ساب آلکالى و تحولى آلکالن.
بر طبق نمودارهاىIrive&Barager 1990سنگهاى منطقه عمدتاً در محدوده ساب آلکالن قرار گرفته اند.
Rickwood1989سنگهاى بازیک عمدتاً در محدوده کالکو آلکالن قرار گرفته اند
بر طبق نمودارWinchester&Floyd(1976) سنگهاى بازیک عمدتاً در محدوده بازالت تولئیتى قرار گرفته اند
بر طبق نمودارهاىMiyashiro 1974سنگهاى بازیک عمدتاً در محدوده بازالت تولئیتى و سنگهاى حد واسط و اسیدى منطقه نیز در محدوده کالکو آلکالن واقع شده اند
با توجه به نمودارهاى تغییرات عناصر اصلى و نادرست نسبت به ضریب تفریق نتایج زیر بدست آمد
-در مورد عناصرSiO2, K2O,Na2Oافزایش در برابر ضریب تفریق
-« «Ba, Sr, Rbافزایش در برابر ضریب تفریق
- «Ni, Ci, Y,zrکاهش در برابر ضریب تفریق وجود دارد.
در تمام موارد فوق در نمودارها در هم ریختگى و نا هم آهنگهایى مشاهده میشود (بخصوص سنگهاى حد واسط) و اینطور میتوان توجیه کرد که تنها تبلور بخشى و یا تفریق ماگمایى در منطقه حاکم نبوده است بلکه فرآیند اختلاط ماگمایى وآلودگى با پوسته نیز در تشکیل سنگهاى منطقه بویژه سنگهاى حد واسط موثر بوده است که با توجه به شواهد میکروسکوپى نیز بوجود و تاثیر آنها پى برده ایم، ضمنا در کلیه عناصر وقفه ویاCapپترولژیکى در محدوده ضریب تفریق بین (47-37) قابل مشاهده است که به دو گانگى ماگماى مادر آنها دلالت دارد بطوریکه احتمالاً سنکهاى بازیک از ماگماى گوشته اى حاصل شده و سنگهاى اسیدى و حد واسط نتیجه اى از اختلاط ماگماى بازیک با پوسته اسیدى میباشند.
4- نتایج بررسیهاى انجام شده درمورد نمودارهاى تکتونوماگمایى منطقه تودشک
-بر اساس نمودارهاىPearce&Norry 1979سنگهاى بازیک منطقه در محدوده بازالتهاى پشته میان اقیانوسى قرار گرفته اند
-بر اساس نمودارهاىMeshede 1986سنگهاى بازیک منطقه در محدوده بازالتهاى جزایر قوسى و مورب قرار گرفته اند
-بر اساس نمودارهاىMulles (1983) سنگهاى بازیک منطقه در محدوده بازالتهاى مورب و تولئیتهاى جزایر قوسى قرار گرفته اند
-بر اساس نمودارهاىPearce&Cannسنگهاى بازیک منطقه در محدوده بازالتهاى کالکوآلکالن و مورب قرار گرفته اند
5–نتایج بررسیهاى دیاگرمهاى عنبکوبى منطقه تودشک با مناطق دیگر.
-در مقایسه میانگین بازالتهاى ساب الکالن کافت ریوگراند که در دو وضعیت با کمترین آلودگى و بیشترین آلودگى نمایش داده شده اند رفتار بازالتهاى ریفت ریوگراند با آلودگى حداکثر تشابه دارد
-در مقایسه میانگین بازالتهاى کافت اتیوپى مشاهده میشود که بازالت منطقه با انواعى کهZr/Nb = 25است در مورد عناصرTh, Ta, Ba, Rb,kتفاوت دارد اما براى دیگر عناصر قابل قیاس است بنابراین بنظر میرسد که بازالتهاى ما از یک منشاء گوشته تهى شده منشاء گرفته اند و حالت ساب آلکالن دارند اما بعلت آلایش با پوسته فوقانى تفاوت الگو یا رفتار را نشان میدهند.
-در مقایسه آندزى بازالت منطقه مورد مطالعه با آندزى بازالتهاى آند شمالى (n,v,z) آند مرکزى (CVZ) و آند جنوبى (SVZ) سنگهاى بازیک منطقه تشابه کلى با آندزى بازالتهاى آند شمالى نشان میدهند که در مورد عناصر لیتوفیل این تشابه بارزتر است
-در مقایسه آندزى بازالت منطقه مورد مطالعه با فاسیس هاى آمفیبولیت گنیس (پوسته فوقانى) و گرانولیت گنیس (پوسته تحتانى) معلوم مى دارد که از نظر عناصر متحرک تشابه کلى با فاسیس آمفیبولیت گنس (پوسته تحتانى) معلوم میدارد که از نظر عناصر متحرک تشابه کلى با فاسیس آمفیبولیت گنیس نشان میدهد که مى تواند ناشى از آلایش هاى ماگماى اولیه با پوسته فوقانى باشد
با توجه به نمودارهاى مختلف ژئوشیمیایى و تکتونوماگمایى بنظر میرسد که ماگماى متشکله بازالتهاى منطقه تودشک متعلق به یک محیط کششى بوده است چنانچه منطقه تودشک داراى تکتونیک شکننده بوده و گسله ها و شکستگیهاى فراوان موجود در این منطقه از روندهاى ساختارى کمربند آتشفشانى ارومیه–دختر تبعیت میکند. نوگل سادات در 1978 روندهاى ساختارى این زون را مورد مطالعه قرار داده و طبق نظر نامبرده ساختارهاى منطقه ارومیه–دختر تحت تاثیر یک حرکت چرخشى عمده قرار داشته و یک فشردگى عمومى نیز در منطقه برشى در طى عملکرد و تکامل آن دیده میشود و تغییر شکل برشى داراى نقش اساسى در مراحل جوان تغییر شکل آلپى در طى نئوژن میباشد بنابراین موقعیت ساختارى نئوژن ضمن اینکه پهناى ایران زمین بطور کلى تحت فشار بوده است در برخى نقاط شکافهاى کششى عمیق موجب ماگماتیسم بازالتى شده است و در قسمتى از ماگماى بازالتى ضمن صعود یا استقرار در پوسته تحولات شدیدى صورت گرفته است این پدیده موجب تغییر الگوى رفتارى پاره اى از عناصر کمیاب بویژه عناصر لیتوفیل با شعاع یونى بزرگ نظیرSr,Rb, K, Baشده است. از طرف دیگر مطالعات ژئوشیمیایى و میکروسکوپى حاکى از آن است که ماگماى بازالتى ضمن صعود و یا استقرار در پوسته با ماگماى اسیدى اختلاط حاصل نموده است که حاصل اختلاط تشکیل سنگهاى حد واسط میباشد.
مطالعات پتروگرافى شواهد بسیار واضحى را مبنى بر اختلاط دو ماگما با ترکیبات متفاوت نشان میدهد. در بازالتهاى آندزیتى و سنگها حد واسط لارهاى منطقه وجود اوژیت تیتان دار و قرار گیرى برخى از بازالتها در محدوده آلکالى، این فرضیه را قوت مى بخشد که بازالت اولیه منطقه یک بازالت آلکالن بوده اما طى توقف در پوسته، میزان سیلیس و آلومین و دیگر عناصر پوسته اى آن افزایش یافته و موجب تغییرات ترکیبى در ماگماى بازالتى و گرایش به سمت ساب آلکالن شده است. از سوى دیگر در نزدیکى على آباد کوهان بازالتهاى اولیوین دار حفره دار موجود بر روى واحد ائوسن قرار میگیرند که با مطالعات ژئوشیمیایى این بازالتها در قلمرو ساب آلکالن قرار گرفته اند. در مقایسه با مواد آلوده کننده پوسته اى مانند نمودارهاى عنکبوتى (Upper crust) و (Lower crust) اینطور بنظر میرسد که بازالت منطقه با مواد پوسته اى بویژه گنیس آمفیبولیتى (Upper crust) آلوده شده است و با توجه به مقایسه اى که بین این بازالتها و انواع بازالتهاى ساب آلکالن و پاراناودکن و اتیوپى و ریوگراند صورت گرفته است بازالت نئوژم منطقه تودشک بیشترین شباهت را با بازالتهاى ریوگراند نشان میدهد بنابراین مى تواند یک نوع ذوب بخشى از گوشته تهى شده مسئول بوجود آمدن این بازالتها باشد که ضمن صعود و گذر از پوسته بالایى دچار آلودگى شده باشند.
دسته بندی :
